Zamonaviy maktab o‘quvchilari o‘zlaridan doimiy ravishda e’tiborli, faol va mas’uliyatli bo‘lishni talab qiladigan muhitda o‘qishadi. Biroq ko‘plab ota-onalar bolalarining dars vaqtida diqqatini jamlay olmasligi, tez chalg‘ishi, topshiriqlarni oxirigacha bajarmasligi kabi muammolarga duch kelishadi. Bunday holat nafaqat o‘qish sifatiga, balki bolalarning o‘ziga bo‘lgan ishonchiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu maqolada bolalarda diqqatni jamlay olmaslik sabablari va bu muammoni yengillashtirish uchun foydali tavsiyalar bilan tanishasiz.

Diqqatni jamlay olmaslikka olib keluvchi keng tarqalgan sabablar

1. Rivojlanishning yoshga xos bosqichi Diqqat markazida bo‘lish har bir bolaning yoshiga bog‘liq. Masalan, 6-7 yoshli bola atigi 10-15 daqiqa davomida diqqatni bir joyga qaratishi tabiiy hisoblanadi. O‘sib borishi bilan bu vaqt asta-sekin ortadi. Ammo ba’zida ota-onalar boladan haddan tashqari e’tibor talab qilib qo‘yishadi.

2. Uyqu yetishmovchiligi Sifatli va yetarli uyqu bola diqqatini jamlashda muhim rol o‘ynaydi. Kech yotish, tungi uyg‘onishlar yoki tartibsiz uyqu rejimi bolaning ertalabki e’tiborini sustlashtiradi.

3. Oziqlanishdagi muvozanatsizlik Miya faoliyati va diqqat uchun temir, B vitaminlari, omega-3 yog‘ kislotalari va magniy muhim hisoblanadi. Tez tayyor ovqatlar, shirinliklar yoki gazli ichimliklar bilan oziqlanadigan bolalarda diqqat buzilishi tez-tez uchraydi.

4. Ortib borayotgan ekran ta’siri Telefon, planshet, televizor va video o‘yinlar bola e’tiborini tez-tez o‘zgartirishga o‘rgatadi. Bunga ko‘nikkan miya uzoq muddatli e’tibor talab qiladigan darslarga moslasha olmaydi.

5. Emotsional yoki oilaviy stress Oiladagi ziddiyatlar, ota-onaning e’tiborsizligi, tez-tez urishishlar bola psixologik holatiga salbiy ta’sir qiladi. Ruhiy bosimda yashayotgan bola diqqatini maktabdagi darslarga qaratishi qiyinlashadi.

6. ADHD (Diqqat yetishmovchiligi va giperaktivlik sindromi) Agar bola haddan tashqari harakatchan, so‘zlar orasida aralashadi, joyida o‘tirmaydi, bir ishni tugatmay ikkinchisiga o‘tadi, buyruqlarga amal qilmaydi va doimiy chalg‘ib tursa, ehtimol ADHD sindromi mavjuddir. Bu holat shifokor ko‘rigini talab qiladi.

7. O‘qishga qiziqmaslik yoki tushunmovchilik Darsdagi mavzular bola uchun zerikarli bo‘lsa yoki u tushunmayotgan bo‘lsa, tabiiyki, u diqqatini yo‘qotadi. Bola o‘zini qobiliyatsiz his qila boshlaydi va bu holat diqqat sustligiga olib keladi.

Ota-onalar uchun foydali tavsiyalar

Har kuni ma’lum vaqtga diqqat mashqlari ajrating

• Qisqa hikoya eshitib, asosiy fikrni aytish.

• Jumboq, domino, tangram kabi stol o‘yinlari.

• Rangli doiralarni eslab qolish va takrorlash.

Uyda tinch va e’tiborli muhit yarating

• Uy vazifasini bajarish uchun alohida, chalg‘ituvchi omillardan holi joy tanlang.

• TV yoki telefonni o‘chirib qo‘ying.

Harakat va dam olishni muvozanatlang

• Har 20-25 daqiqada qisqa tanaffuslar diqqatni qayta tiklaydi.

• Yurish, toza havoda sayr, jismoniy faollik miya faoliyatini yaxshilaydi.

Sifatli ovqatlanish va uyqu tartibini yo‘lga qo‘ying

• Temir, B6, B12 vitamini, omega-3ga boy mahsulotlarni kiritish.

• Har kuni bir xil vaqtda yotish va uyg‘onish.

Yaxshi baho emas, harakatni rag‘batlantiring

• Bola harakat qilganini maqtang, hatto natijasi mukammal bo‘lmasa ham.

• Bu uning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi.

Ekran vaqtini cheklang

• Kunduzi ekran vaqtini kamaytiring, o‘rniga faol o‘yinlar, kitob o‘qish yoki suhbatni ko‘paytiring.

Muammo kuchli bo‘lsa – mutaxassisga murojaat qiling Agar bola bir necha oy davomida doimiy ravishda diqqatni jamlay olmasa, bu holat maktabdagi muvaffaqiyatga salbiy ta’sir ko‘rsatayotgan bo‘lsa, bolalar nevropatologi yoki psixologi bilan maslahatlashish tavsiya etiladi. Zarurat tug‘ilganda diqqat yetishmovchiligi bo‘yicha maxsus testlar o‘tkaziladi va kerakli yondashuv belgilanadi.