1-3 yosh oralig‘idagi bolalar har bir narsani qo‘li bilan ushlab ko‘rish va og‘ziga solish orqali atrof-muhitni o‘rganadi. Bu ularning tabiiy rivojlanish bosqichi bo‘lsa-da, ayrim hollarda bu odat normal chegaradan chiqib, xavfli tus olishi mumkin. Masalan, bola doimiy ravishda tuproq, loy, qum, ohak, bo‘yoq, qog‘oz yoki boshqa ovqat bo‘lmagan narsalarni yesa, bu holat sog‘liqda muammo borligidan darak bo‘lishi mumkin.

Bunday xatti-harakat tibbiyotda pika (yoki pikalik) deb yuritiladi. U bola psixikasi yoki organizmida aniq sabablarga asoslangan holda yuzaga chiqadi va uni e’tiborsiz qoldirish mumkin emas.

Tuproq yoki boshqa nomaqbul narsalarni yeyishning ehtimoliy sabablari

1. Temir tanqisligi anemiyasi (kamqonlik)

Bolalar organizmida temir yetishmasligi eng keng tarqalgan sabab sanaladi. Temir yetishmaganda bola tanasi g‘ayrioddiy yo‘l bilan uni qoplashga harakat qiladi. Natijada, bolaning ishtahasi buziladi va u tuproq, loy, muz, devor ohagi, bo‘yoq bo‘laklari yoki qog‘oz yeb ko‘rishni boshlaydi. Bu organizmning ichki muvozanatini tiklashga bergan signali hisoblanadi.

2. Rux va boshqa mikroelementlar tanqisligi

Temirdan tashqari rux (sink), magniy, kaltsiy kabi moddalar yetishmasligi ham ushbu odatni yuzaga keltirishi mumkin. Mikroelementlar bolada to‘g‘ri ovqatlanmaslik, tez-tez diareya yoki surunkali kasalliklar natijasida kamayadi.

3. Psixologik ehtiyoj va e’tibor yetishmasligi

Ba’zi bolalarda bu odat ruhiy muvozanat buzilishi, e’tibor yetishmasligi yoki oiladagi stress fonida shakllanadi. Bola og‘ziga tuproq solish orqali o‘ziga e’tibor qaratadi yoki ichki bezovtaligini shunday yengishga harakat qiladi.

4. Reflektor odat yoki tish chiqish davri

1-2 yoshda bolalarda tish chiqish davrida og‘izda noqulaylik seziladi. Bu holatda ular istalgan narsani og‘ziga solishga moyil bo‘ladi. Bu tabiiy jarayon bo‘lsa-da, u doimiy odatga aylanmasligi uchun kuzatib borish muhim.

5. Neyrologik yoki rivojlanishdagi muammolar

Ayrim hollarda bola og‘ziga tuproq solishi neyropsixik rivojlanishdagi buzilishlar, xususan, autizm spektri buzilishi yoki boshqa nevrologik sindromlarning ilk belgisi sifatida namoyon bo‘ladi. Bu holat odatda boshqa simptomlar bilan birga keladi: ko‘z bilan aloqa yo‘qligi, sekin gapirish, har doim bir xil harakatlarni takrorlash va boshqalar.

Bola tuproq yesa – ota-onalar nima qilishlari kerak?

1. Buni oddiy “odat” deb qabul qilmang

Bolaning yer yoki boshqa ovqat bo‘lmagan narsalarni yeyishi oddiy holat emas. Bu holat 1-2 marta emas, balki muntazam takrorlansa – albatta mutaxassis bilan maslahatlashish lozim.

2. Avvalo, pediatrga murojaat qiling

Pediatr qon tahlillari orqali temir, rux, gemoglobin miqdorini aniqlaydi. Kerak bo‘lsa, mikroelementlar bilan to‘ldirish uchun maxsus parhez yoki preparatlar tayinlanadi.

3. Ovqatlanishni qayta ko‘rib chiqing

Bolaga meva, sabzavot, go‘sht, guruch, grechka, yong‘oq, tuxum kabi foydali mahsulotlar berilayotganiga ishonch hosil qiling. Ko‘p holatda ovqatdagi oddiy tuzatishlar bilan muammo yo‘qoladi.

4. Muqobil mashg‘ulotlar bilan chalg‘iting

Bola zerikkanida yoki e’tibor yetishmayotganida ham yer yeb ko‘rishi mumkin. Uni ko‘proq faol o‘yinlar, qurilish kublari, bo‘yash yoki chizish kabi mashg‘ulotlar bilan band qilish kerak. Tashqariga chiqqanda doimiy kuzatib boring.

5. Psixologik tekshiruvni ham unutmang

Agar bola o‘zini yakkalab qo‘ysa, gaplashishni xohlamasa, tez-tez yig‘lasa yoki uyda e’tibor kam bo‘lsa, bolalar psixologi bilan suhbat zarur bo‘ladi.

Bu odat qanday asoratlar keltirib chiqarishi mumkin?

• Parazitlar yuqtirishi – tuproq orqali gelmintlar (qurtlar) organizmga tushishi mumkin.

• Zaharli moddalar ta’siri – ba’zi tuproq tarkibida zararli moddalar yoki kimyoviy qoldiqlar bo‘lishi mumkin.

• Ichak va oshqozon kasalliklari – bakteriyalar yoki mayda toshlar me’da-ichak tizimiga zarar yetkazishi mumkin.

Bola sog‘lig‘i uchun bu odatni nazorat ostiga olish juda muhim

Ko‘pchilik ota-onalar bunday holatga hazil yoki “bola-ku, hali o‘tadi” deb qaraydi. Aslida esa bu – organizmning ichki muvozanatini tiklashga bergan ogohlantiruvchi signali bo‘lishi mumkin. Bolada bu xatti-harakat 2 haftadan ortiq davom etsa, albatta shifokorga murojaat qilish kerak.

Ota-onalar eng avvalo pediatrga murojaat qilishlari zarur. Agar mikroelement yetishmovchiligi aniqlansa – mos parhez va kerakli qo‘shimchalar beriladi. Agar psixologik muammo bo‘lsa – bolalar psixologi yoki nevrolog yordami talab etiladi. Neyropsixik rivojlanishdan shubha bo‘lsa esa – bolalar nevropatologi yoki psixonevrolog ko‘rigidan o‘tkazish muhim.