Yosh bolalarning tunda tez-tez uyg‘onishi ko‘plab ota-onalarni bezovta qiladigan holatlardan biridir. Bola endigina uxlab qolganidan so‘ng uyg‘onib ketishi, yarim kechasi yig‘lashi yoki har 1-2 soatda uyg‘onib, onasining yoniga intilishi – bu holatlar ko‘pchilikda uchraydi. Ayrim hollarda bu normal rivojlanish jarayoni bo‘lsa-da, ba’zida bu holat ortida tibbiy yoki psixologik sabablar yotadi. Ushbu maqolada bolalar uyqu buzilishining mumkin bo‘lgan sabablari va uy sharoitida bu muammoni qanday engillashtirish mumkinligi haqida so‘z yuritamiz.

Bolalarda tez-tez uyg‘onishning keng tarqalgan sabablari

1. Rivojlanishdagi bosqichlar va fiziologik omillar Yangi tug‘ilgan chaqaloqlar va 1-2 yoshgacha bo‘lgan bolalar tabiatan qisqa uyqu tsikllariga ega. Ular 3-4 soatlik qisqa uyqulardan so‘ng uyg‘onishadi. Bu holat fiziologik jihatdan normaldir va bola ulg‘aygani sari bartaraf bo‘ladi.

2. Tish chiqish davri Odatda 6 oylikdan boshlab bolalarda birinchi tishlar chiqadi. Bu jarayon ko‘pincha og‘riq, qichishish va noqulaylik bilan kechadi. Bola tunda aynan shu sababli tez-tez uyg‘onadi va tinch uxlay olmaydi.

3. Gaz va ovqat hazm qilishdagi noqulayliklar Kichik yoshdagi bolalarda ovqat hazm qilish tizimi to‘liq shakllanmagan bo‘ladi. Kechki payt og‘ir ovqat yoki noto‘g‘ri parhez tufayli gaz to‘planishi, dam bo‘lishi va ichak spazmlari tunda uyg‘onishga sabab bo‘ladi.

4. Psixologik omillar Kundalik hayotda stress, katta o‘zgarishlar (masalan, bog‘chaga borishni boshlash, yangi odamlar bilan tanishish, otaning safarga ketishi) bolalarda hissiy bezovtalikni chaqiradi. Bu esa tunda tez-tez uyg‘onishga olib keladi. Ba’zida bola o‘zini xavfsiz his qilmagani uchun ham onaning yoniga intiladi.

5. Uyqu gigiyenasining buzilishi Yotishdan oldin televizor ko‘rish, mobil telefondan foydalanish, yotoqxona shovqinli yoki yorug‘ bo‘lishi – bularning barchasi uyqu sifatiga salbiy ta’sir qiladi. Tana va miyani uxlashga tayyorlamasdan yotish uyqu tsiklini buzadi.

6. Uyqu tartibining yo‘qligi Bolalar uchun barqaror kun tartibi muhim. Har kuni har xil vaqtda yotish, kechasi haddan tashqari kech uxlash yoki kun davomida uzoq uxlash tunda uyg‘onishga sabab bo‘ladi.

7. Tibbiy muammolar Surunkali burun bitishi, allergiya, teridagi qichishish (masalan, dermatit), temir tanqisligi anemiyasi, refluks (ovqatni qusish) kabi holatlar bola uyqusini buzishi mumkin.

Uyda qo‘llaniladigan foydali tavsiyalar

Yotishdan oldin tinchlantiruvchi muhit yaratish

• Yorug‘likni so‘ndiring, shovqinlarni kamaytiring.

• Yumshoq musiqa yoki ertak aytish bola ruhiyatiga ijobiy ta’sir qiladi.

• Har kuni bir xil vaqtda yotishga odatlantiring.

Tana va aqlni uxlagan holatga tayyorlash

• Iliq vanna yoki massaj bolaning tana haroratini pasaytirib, uyquni yengillashtiradi.

• Ekranli qurilmalardan yotishdan kamida 1 soat oldin foydalanmaslik lozim.

Kun davomida faol harakatlar

• Bola kun davomida jismoniy faol bo‘lishi kerak.

• Faol o‘yinlar, sayrlar va harakatlar bolani charchatib, tunda chuqurroq uxlashiga yordam beradi.

Kechki ovqatga e’tibor

• Kechki ovqat engil, hazm bo‘ladigan va gaz hosil qilmaydigan bo‘lishi kerak.

• Shakarli mahsulotlar kechki payt uyquni buzishi mumkin.

Onaning tinchligi – bolaga o‘tadi

• Bola onaning holatini sezadi. Agar ona asabiy bo‘lsa, bu bola uyqusiga ham salbiy ta’sir qiladi.

• Onaning o‘zi ham yotishdan oldin tinchlanishga harakat qilishi muhim.

Doimiy uyqusizlik holatida nima qilish kerak?

Agar bola uzoq muddat davomida tunlari uyg‘onayotgan bo‘lsa, bu holat kundalik hayotga salbiy ta’sir ko‘rsatayotgan bo‘lsa, shifokorga murojaat qilish lozim. Bunda avvalo pediatr bilan maslahat qilinadi. Pediatr kerakli hollarda bolani nevropatolog, otorinolaringolog yoki bolalar gastroenterologi ko‘rigiga yuborishi mumkin.

Bolaning uyqusi nafaqat uning jismoniy sog‘lig‘i, balki ruhiy holati va kundalik rivojlanishi uchun ham muhim omil sanaladi. Uyqudagi buzilishlar ota-onalar tomonidan befarq qaralmasligi, balki e’tibor bilan yondashilishi lozim.