Har kuni ish, o‘qish, uy yumushlari va boshqa majburiyatlar insonni charchatishi tabiiy. Ammo agar bu holat muntazam davom etsa, hatto yetarlicha dam olingan taqdirda ham charchoq yo‘qolmasa — bu oddiy holat emas, balki sog‘liqdagi muammo belgisi bo‘lishi mumkin. Mazkur maqolada tanadagi doimiy charchoqqa nima sabab bo‘lishi va qachon bunga jiddiy e’tibor berish kerakligi haqida so‘z yuritamiz.

Doimiy charchoqqa sabab bo‘ladigan keng tarqalgan omillar

Noto‘g‘ri uyqu tartibi Har kuni turlicha vaqtda yotish, yetarlicha uyqu olmaslik, yotishdan oldin ekranlarga qarab qolish kabi odatlar uyqu sifatini pasaytiradi. Bu esa ertalab uyg‘ongan insonda ham charchoq hissini uyg‘otadi.

Ovqatlanishdagi muvozanatsizlik Organizm energiya olish uchun vitaminlar, minerallar, oqsil va murakkab uglevodlarga muhtoj. Faqat tez ovqatlar, shirinlik yoki yog‘li mahsulotlarni iste’mol qilish tanani to‘yintirmaydi va kuchsizlikka olib keladi. Ayniqsa temir, B12 vitamini, magniy tanqisligi charchoqni kuchaytiradi.

Suv yetishmovchiligi Organizm suvsizlanganda qon aylanishi sekinlashadi, kislorod yetkazilishi kamayadi. Natijada inson o‘zini lohas, bosh og‘rig‘iga moyil va charchagan his qiladi.

Stress va ruhiy zo‘riqish Doimiy asabiylik, xavotir, ish yoki oila bilan bog‘liq zo‘riqishlar tana va aqlni toliqtiradi. Hatto jismonan dam olingan holatda ham, ichki holat charchoqlikni saqlab qoladi.

Kamharakatlilik Aksariyat insonlar ish kunining katta qismini o‘tirgan holda o‘tkazishadi. Jismoniy faollikning kamligi esa qon aylanishini sustlashtiradi, muskullarni zaiflashtiradi va doimiy loqaydlik hissini keltirib chiqaradi.

Gormonal buzilishlar Qalqonsimon bez gormonlarining yetishmovchiligi (gipotireoz) yoki gormonal muvozanat buzilishi charchoq, uyquchanlik, tana haroratining pasayishi va vazn ortishi bilan kechadi.

Yashirin kasalliklar Ba’zi hollarda doimiy charchoq surunkali kasalliklarning ilk belgisi bo‘lishi mumkin:

• Anemiya (qon yetishmovchiligi) – kamqonlik kislorod yetishmasligiga olib keladi.

• Diabet – glyukoza muvozanatining buzilishi tanani zaiflashtiradi.

• Yurak yoki o‘pka kasalliklari – tananing yetarli kislorod bilan ta’minlanmasligi.

• Surunkali infeksiyalar yoki yallig‘lanishlar – masalan, gepatit, autoimmun kasalliklar.

Doimiy charchoqni kamaytirish va oldini olish usullari

Uyqu gigiyenasiga rioya qilish

• Har kuni bir xil vaqtda uxlash va uyg‘onish.

• Yotishdan oldin ekranlardan uzoqlashish.

• Xona havosini tozalash, qulay yostiq va to‘shakda uxlash.

Sog‘lom va muvozanatli ovqatlanish

• Temir, magniy, B vitaminlari, omega-3 yog‘ kislotalariga boy mahsulotlarni iste’mol qilish.

• Kun davomida kamida 1,5-2 litr toza suv ichish.

• Shakarli, qovurilgan va tez tayyorlanadigan ovqatlardan cheklanish.

Harakatni ko‘paytirish

• Har kuni piyoda yurish, yengil mashqlar qilish yoki oddiy stretching harakatlari.

• Ish vaqtida tanaffus qilib, tanani cho‘zish.

Stressni kamaytirish

• Nafas mashqlari, meditatsiya, tabiat qo‘ynida sayr qilish.

• Dam olishga vaqt ajratish, sevimli mashg‘ulotlar bilan shug‘ullanish.

Vaqtida tibbiy ko‘rikdan o‘tish

• Agar charchoq sababi tushunarsiz va uzoq davom etsa, terapevt, endokrinolog yoki nevropatolog bilan maslahatlashish kerak.

• Qon tahlillari, gormonal tekshiruvlar, yurak va jigar faoliyatini baholash foydali bo‘ladi.

Tanadagi doimiy charchoq oddiy holat sifatida ko‘rinishi mumkin, lekin ba’zan u chuqurroq muammolarning signali bo‘lishi mumkin. Sog‘lom turmush tarziga rioya qilish, uyqu va ovqatlanishga e’tibor berish orqali bu holatni yengillashtirish mumkin. Ammo muammo davom etsa, albatta mutaxassisga murojaat qilish zarur.